De impact van de asbestlobby op Belgische regelgeving

Asbest, een verzamelnaam voor een groep van zes in de natuur voorkomende mineralen, werd lang geprezen om zijn veelzijdigheid en lage kostprijs. Het materiaal was bijzonder populair door zijn brandwerende en isolerende eigenschappen, en het werd in de twintigste eeuw op grote schaal gebruikt in verschillende sectoren, van de bouw tot de scheepvaart. Maar naarmate de gezondheidsrisico's van asbest bloot kwamen te liggen, rees ook de vraag waarom het zo lang heeft geduurd voordat een verbod op asbest werd ingevoerd, vooral in België. Achter de schermen speelde de asbestlobby een cruciale rol bij het vertragen van wetgeving en regelgeving. Dit artikel gaat in op hoe de asbestlobby politiek beïnvloedde en waarom het verbod zo lang op zich liet wachten.

België speelde een belangrijke rol in de Europese asbestindustrie, vooral door Eternit, een Belgisch bedrijf dat al vroeg pionierde in de productie van asbestcement. Eternit en soortgelijke bedrijven, zoals SVK in Sint-Niklaas, stonden centraal in de distributie en promotie van asbesthoudende materialen en genoten van de steun van grote industriële en politieke spelers. De Belgische asbestindustrie bood werkgelegenheid en leverde aanzienlijke economische voordelen op, wat leidde tot een sterke verwevenheid van de industrie met de politiek.

In deze periode zagen bedrijven in de asbestindustrie de gezondheidsproblemen rondom asbest als een bedreiging voor hun bestaan. Het was bekend dat asbest ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebracht, zoals longkanker, asbestose, en mesothelioom, maar de asbestlobby deed er alles aan om deze risico’s te bagatelliseren en hun eigenbelangen te beschermen. Ze financierden wetenschappelijke studies die de risico's minimaliseerden en zetten vraagtekens bij onafhankelijk onderzoek dat de gevaren van asbest blootlegde.

De asbestindustrie zette in op een tweesporenstrategie om het verbod uit te stellen:

Wenselijk wetenschappelijk onderzoek financieren: Door geld te steken in studies die asbest in een gunstig daglicht stelden, kon de industrie claimen dat de gevaren overdreven waren of onduidelijk.

Twijfel zaaien over onafhankelijke onderzoeken: Onafhankelijke studies die een verband tussen asbest en kanker aantoonden, werden vaak openlijk in twijfel getrokken of afgeschilderd als 'niet representatief'. De industrie gebruikte hun middelen om onderzoek te publiceren dat suggereerde dat de gevaren enkel bij intensieve blootstelling zouden optreden, terwijl de werkelijke risico's veel breder waren.

Deze tactieken werkten vertragend voor de politieke besluitvorming. Doordat beleidsmakers werden overladen met tegenstrijdige informatie, konden zij moeilijk knopen doorhakken over het gevaar van asbest.

De asbestindustrie had sterke banden met beleidsmakers en werd actief ondersteund door verschillende industriële en politieke organisaties. De sector had invloed op de totstandkoming van regelgeving, vooral door:

Lobbyen bij politieke partijen en vakbonden: Omdat de asbestindustrie als belangrijk werd gezien voor de werkgelegenheid, was er bij politieke partijen en vakbonden steun voor het behoud ervan, vooral in de regio's waar de industrie sterk vertegenwoordigd was.

De “veilig gebruik”-campagne: Toen gezondheidsstudies steeds sterker werden, lanceerde de asbestindustrie een campagne die beweerde dat asbest veilig kon worden gebruikt mits goede voorzorgsmaatregelen, zoals veilige ventilatie en persoonlijke beschermingsmiddelen. Dit verhaal werd actief gepromoot bij beleidsmakers, waardoor een totaalverbod werd uitgesteld en de sector relatief ongestoord verder kon opereren.

In de jaren 1970 en 1980 begon internationaal het besef door te dringen dat asbest schadelijk was voor de volksgezondheid. In de Verenigde Staten, Zweden, en andere Europese landen werden beperkingen opgelegd en sommige vormen van asbest werden verboden. Dit zette België onder druk om ook actie te ondernemen, maar door de sterke invloed van de lobby duurde het nog vele jaren voordat er een effectieve asbestwetgeving kwam.

De Belgische overheid nam in eerste instantie slechts enkele halfslachtige maatregelen, zoals de verplichting om veiligheidsmaatregelen te treffen bij de verwerking van asbest, maar een volledig verbod bleef uit. Dit leidde tot ernstige gezondheidsrisico’s voor werknemers en bewoners, die vaak nog jarenlang blootgesteld bleven aan asbestvezels.

Pas in 1998 werd asbest in België officieel verboden, vele jaren nadat de gevaren onomstotelijk waren vastgesteld. Het verbod gold voor de productie, het gebruik, en de verkoop van asbesthoudende materialen. Tegen die tijd waren echter al duizenden mensen ziek geworden door langdurige blootstelling aan asbest, vaak met dodelijke afloop. De vertraging in regelgeving had een directe impact op de volksgezondheid en resulteerde in een golf van asbestgerelateerde ziektes die nog steeds slachtoffers maakt door de lange incubatietijd van deze ziekten.

Eternit bleef na het verbod in opspraak komen omdat het bedrijf de gevaren van asbest decennialang verborgen hield voor zijn werknemers en klanten. De familie Jonckheere, waarvan meerdere leden ziek werden door blootstelling aan asbest van Eternit, spande een baanbrekende rechtszaak aan tegen het bedrijf. In 2011 wonnen ze deze zaak, en Eternit werd veroordeeld tot schadevergoeding wegens nalatigheid en het bewust negeren van de risico’s. Deze rechtszaak markeerde een belangrijk keerpunt en bracht de praktijken van de asbestindustrie breed onder de aandacht.

Recenter, in december 2023, haalde de familie Jonckheere in de rechtbank een tweede slag thuis tegen Eternit: Eternit werd schuldig bevonden aan een opzettelijke fout bij de jarenlange productie van asbest en het veroorzaken van longvlieskanker bij Eric Jonckheere.

De rechter verwoordde het als volgt: “Opzettelijk wangedrag, systematische manipulaties en opzettelijke verdraaiing van feiten” 

Het verbod op asbest in België werd ernstig vertraagd door de invloed van een sterke en vastberaden asbestlobby, die erin slaagde om de wetgeving tegen te houden en twijfel te zaaien over de gevaren van asbest. Politieke en economische belangen woog men destijds zwaarder dan de volksgezondheid, wat heeft geleid tot duizenden slachtoffers en blijvende schade aan de samenleving.

Vandaag de dag is het nog steeds een uitdaging om alle resterende asbest uit de leefomgeving te verwijderen, en Vlaanderen heeft een doel gesteld om tegen 2040 asbestveilig te zijn. Er zit namelijk zo gigantisch veel asbest verwerkt in de gebouwen en de ondergrondse infrastructuur in Vlaanderen, dat het volledig asbestvrij maken van onze regio praktisch gezien gewoon onmogelijk is. Het verhaal van de asbestlobby dient nu als een harde les in de invloed van industriële belangen op de volksgezondheid en de noodzaak van transparantie en wetenschappelijk gefundeerd beleid.

🧾 Asbestattest nodig in Halle, Dilbeek of omgeving?

Asbestspotter is een erkend en gecertificeerd asbestdeskundige, gespecialiseerd in het opmaken van wettelijk verplichte asbestattesten.
Wij zijn actief in Halle, Dilbeek, Sint-Pieters-Leeuw, Beersel, Lennik en de ruime regio.

📞 Contacteer ons voor een snelle, correcte en betaalbare asbestinventaris.